Σήμερα ξεκινά μια ποδοσφαιρική γιορτή, το Euro στα γήπεδα της Γαλλίας. Όμως τι κοινό μπορεί να υπάρχει ανάμεσα στο ποδόσφαιρο και στη συγγραφή; Ποια η σχέση ποδοσφαίρου και λογοτεχνίας;
Τι κοινό έχουν οι Albert Camus, Arthur Conan Doyle, Nick Hornby, Νίκος Εγγονόπουλος, Θωμάς Κοροβίνης, David Peace, Jason Cowley, Manuel Vazquez Montalban, Μανόλης Αναγνωστάκης, John Grisham, Joe McGinis, John King, Peter Handke, Νίκος Καρούζος, Vladimir Nabokov, Orhan Pamuk, Eduardo Galeano, Θανάσης Σκρουμπέλος, Pier Paolo Pasolini, και μια πραγματικά ατελείωτη λίστα από συγγραφείς διαφορετικών εποχών, εθνοτήτων, λογοτεχνικών ρευμάτων και απήχησης; Μα φυσικά, το ποδόσφαιρο!
Άλλοι έχουν παίξει μπάλα ή έχουν φορέσει το κασκόλ του οπαδού υποστηρίζοντας με θέρμη τις ομάδες τους ή έχουν μελετήσει το φαινόμενο του ποδοσφαίρου. Άλλοι έχουν εκφράσει μέσω της συγγραφικής πένας τον θαυμασμό τους σε παίκτες και ομάδες ενώ με αφορμή την ποδοσφαιρική ορολογία διαχέουν τα συγγραφικά μηνύματά τους ή έχουν χτίσει το λογοτεχνικό τους έργο με θεμέλιο το ποδοσφαιρικό σύμπαν. Από την άλλη, υπάρχουν άπειρα δοκίμια και μελέτες που πραγματεύονται το φαινόμενο του ποδοσφαίρου γραμμένα από λογοτέχνες, επιστήμονες, δημοσιογράφους. Όμως, το ενδιαφέρον μας θα εστιαστεί στη σχέση του ποδοσφαίρου με τη μυθοπλασία και τη λογοτεχνία γενικότερα.
Παγκοσμίως, το πιο γνωστό παράδειγμα συγγραφέα που έπαιξε ποδόσφαιρο είναι αυτό του νομπελίστα Albert Camus, ο οποίος ήταν τερματοφύλακας στην ποδοσφαιρική ομάδα του πανεπιστημίου στο Αλγέρι. Μια θέση που φαίνεται ότι μάλλον ταιριάζει στη συγγραφική ψυχοσύνθεση καθώς αποτέλεσε την αγαπημένη πολλών λογοτεχνών και μάλλον όχι τυχαία. Ο τερματοφύλακας καταλαμβάνει την πιο μοναχική θέση στο γήπεδο υποδηλώνοντας, ενδεχομένως, τη μοναχικότητα της συγγραφής. Επίσης, παρατηρεί και διαβάζει τον αγώνα επεμβαίνοντας σε καίριες περιπτώσεις όπως ένας συγγραφέας παρατηρεί τη ζωή και εμπνέεται από αυτή.
Πέρα από την αναλογία αυτή, θα έλεγα ότι το ποδόσφαιρο και η λογοτεχνία έχουν πολλά κοινά καθώς θα μπορούσαν να γίνουν πολλαπλοί παραλληλισμοί. Αλήθεια, έχετε ποτέ σκεφτεί τον συσχετισμό της στρογγυλής θεάς με την πένα και του γηπέδου με το χαρτί ως τα δομικά υλικά της κάθε διαδικασίας ή των ποδοσφαιρικών ειδώλων με τους αστέρες της λογοτεχνίας, της ηδονής του γκολ με την ευεξία που προσφέρει μια καλή ιστορία, της αγωνίας πριν από το πέναλτι με την αγωνία που δημιουργεί μια σκηνή; Επίσης, την αναλογία του φίλαθλου με τον αναγνώστη καθώς και οι δύο υποστηρίζουν, παρακολουθούν, φανατίζονται και βιώνουν συναισθηματικές εξάρσεις ή των γκελ της μπάλας με την ανατροπή μιας υπόθεσης, του ρυθμού ενός αγώνα με αυτόν ενός κειμένου, των περίτεχνων ενεργειών ενός ποδοσφαιριστή με τα συγγραφικά τεχνάσματα, της ύπαρξης ή όχι ποδοσφαιρικού και συγγραφικού ταλέντου, της φουρνιάς ταλαντούχων ποδοσφαιριστών με τις λογοτεχνικές γενιές που άφησαν ένα σημαντικό αποτύπωμα; Ακόμα τον παραλληλισμό της ποδοσφαιρικής πειθαρχίας και προπόνησης με τη συγγραφική τριβή και εντατική προσπάθεια, της σημασίας του ανήκειν και του διαμοιρασμού κοινών ενδιαφερόντων όπως συμβαίνει με τους συνδέσμους φιλάθλων και τις λέσχες ανάγνωσης ή της ανόδου και της παρακμής των παιχτών όπως γίνεται με τους λογοτεχνικούς ήρωες και συγγραφείς; Τέλος, ακόμα και τα οπαδικά συνθήματα που πολλές φορές δημιουργούν ρίμες μπορούν να ενταχθούν στο σκεπτικό αυτό.
Με άλλα λόγια το ποδόσφαιρο και η λογοτεχνία σχετίζονται πρωτίστως με συναισθήματα και καταστάσεις που επηρεάζουν τόσο τους συντελεστές: παίχτες και συγγραφείς όσο και τους αποδέκτες: φιλάθλους και αναγνώστες. Έτσι, η χαρά του παιχνιδιού και της ανάγνωσης, η ένταση του απρόβλεπτου, η εμπλοκή, η συγκίνηση, το πάθος, η αγωνία, η προσμονή, η εκτόνωση που μπορούν να δημιουργήσουν αυτά τα εκ πρώτης όψεως ετερόκλητα κοινωνικά φαινόμενα οδηγούν σε μια κοινή συνισταμένη: την απόδραση από την καθημερινότητα αλλά και τον έντονο κοινωνικό αντίκτυπο που ενέχουν ποδόσφαιρο και λογοτεχνία.
Ποδόσφαιρο και λογοτεχνία, λοιπόν, αποτελούν δύο βασικούς τρόπους για τη διαφυγή από την καθημερινότητα, μιλάνε μια παγκόσμια γλώσσα ανεξάρτητα από την πολιτική, κοινωνική και οικονομική αναφορά των ανθρώπων, μπορούν με τις σωστές προϋποθέσεις να ενώνουν ανθρώπους και να γεφυρώνουν κάθε λογής χάσματα ενώ αποτυπώνουν την ανεξάντλητη παλέτα των ανθρώπινων συναισθημάτων, τις φωτεινές αλλά και σκοτεινές πλευρές της ανθρώπινης φύσης. Η συνδυασμένη μαγεία αυτών των δύο φαινομενικά αντίθετων κόσμων μπορεί να εμπλέξει ένα ετερόκλητο κοινό, να καλλιεργήσει τη φιλαναγνωσία αλλά και την αθλητική παιδεία καταρρίπτοντας τα στερεότυπα που υποστηρίζουν ότι φίλαθλοι ή οι οπαδοί δεν διαβάζουν και οι συγγραφείς αποστρέφονται το ποδόσφαιρο. Σίγουρα, το ποδόσφαιρο είναι κάτι περισσότερο από έντεκα μανιασμένους που κυνηγάνε μια μπάλα όπως και η συγγραφή δεν αποτελεί το καταφύγιο για μοναχικούς, δύστροπους και απομονωμένους ανθρώπους καθώς ο κόσμος των γραμμάτων διαχρονικά έλκεται και εμπνέεται από τον βασιλιά των σπορ.
Στις εκδόσεις Oasis πιστεύουμε στην αλληλεπίδραση των τεχνών, στην αλληλεπίδραση της λογοτεχνίας με την καθημερινή ζωή, στη ζύμωση των συγγραφέων με την κοινωνία και στη σημασία του γραπτού πολιτισμού για την ατομική και κοινωνική ανάπτυξη.
Το μυθιστόρημα του συγγραφέα μας Βαγγέλη Γεωργάκη «Ο Αγαπημένος ήρωας των Παιδιών» με καμβά το ποδόσφαιρο ξετυλίγει μέσα από μια ευρηματική μυθοπλασία τη ζοφερή πραγματικότητα μιας χώρας και των κατοίκων της που βρίσκονται στο χείλος της αβύσσου. Πρωταγωνιστής ο Κώστας Κ., ένας ανερχόμενος ποδοσφαιριστής που αγωνίζεται με όχημα το ταλέντο και τις αξίες του να επιβιώσει στην Ελλάδα της πολυεπίπεδης κρίσης. Γνωρίζει τη δόξα, τη συντριβή, την αναγνώριση. Παλεύει με τους δαίμονές του, κερδίζει και χάνει, πέφτει και ξανασηκώνεται. Όπως συμβαίνει και στην πραγματική ζωή.
Κομβικό σημείο στη ζωή του ήρωα είναι η απόκτηση ενός πίνακα ο οποίος απεικονίζει τον αγαπημένο ήρωα των παιδιών, σύμβολο της παιδικής ηλικίας, τον Μίκυ. Ο πίνακας που αρχικά αποπνέει νοσταλγία και τρυφερότητα στη συνέχεια μεταβάλλεται και μεταβάλλεται αποκτώντας κάποια στοιχεία που δημιουργούν τρόμο, άγχος και πανικό στον κάτοχό του. Κάποια παιδιά που βρίσκονται μέσα σ' αυτόν εξαφανίζονται ως δια μαγείας.
Αποσπάσματα από το βιβλίο
Χαμένο πέναλτι
...ένα ξερό και νευρικό σουτ, το χειρότερο ίσως που είχε κάνει ποτέ, ξέφυγε από το δεξί του πόδι. Η μπάλα πήρε μια περίεργη τροχιά σαν να ήταν ζαλισμένη. Ο τερματοφύλακας, ο Μίκυ, άνοιξε το στόμα και την κατάπιε σαν να ήταν καραμέλα, αυτό ήταν όλο. Μετά πήρε το απαίσιο, εκείνο το απαίσιο στατικό χαμόγελό του και έμεινε ακίνητος σαν άγαλμα, παίρνοντας ξανά τη μορφή του τερματοφύλακα της Φλόγας, ενώ ο διαιτητής περιχαρής σφύριζε τη λήξη ενός επικίνδυνου να εκτροχιαστεί αγώνα.
Ο Κωστής επιτέλους μπόρεσε και είδε, αλλά ήταν πλέον αργά. Είχε πετάξει την μπάλα με ένα αδύναμο πλασέ στην αγκαλιά του τερματοφύλακα και τώρα όλο το γήπεδο τον έβριζε εν χορώ, είχε πάψει πλέον να είναι ο αγαπημένος της κερκίδας, ντεφορμέ θα μπορούσες άνετα να πεις, αλλά τώρα άντε να εξηγήσει σε κάποιον τι του συνέβαινε...
[…]
- Ίσως όμως είναι η κατάλληλη στιγμή Κώστα Κ. να σας ρωτήσω τι γνώμη έχετε, μετά από τόσα χρόνια ενασχόλησης, ολόκληρη ζωή, τελικά, για το ποδόσφαιρο, είπε ο παρουσιαστής μετά.
Σιγή υποδέχτηκε την ερώτησή του για μερικά δευτερόλεπτα. Μετά, ο Κώστας Κ. πήρε ένα ονειροπόλο ύφος, και είπε:
- Το ποδόσφαιρο… Το ποδόσφαιρο δεν είναι απλή υπόθεση, το ποδόσφαιρο είναι τα πάντα, μπορεί η ίδια η ζωή. Το ποδόσφαιρο είναι επικίνδυνο, η ζωή είναι επικίνδυνη, το ποδόσφαιρο είναι συναρπαστικό, η ζωή είναι συναρπαστική. Η ζωή είναι ένας αγώνας λέγαν οι παλιοί, ή παλαιότερα ρωτούσαν: Πώς πάει; Αγώνας, απαντούσαν πολλοί, πάρα πολλοί, ίσως οι περισσότεροι· και συμφωνώ, φυσικά η ζωή είναι ένας αγώνας, θα μπορούσε να είναι κάλλιστα ένας ποδοσφαιρικός αγώνας, το έχω ζήσει καλά, μέσα και έξω από το γήπεδο.
Κοντολογίς, το ποδόσφαιρο και η λογοτεχνία εκφράζουν το καθένα με τον τρόπο τους την ίδια τη ζωή με τις ατέλειες και τις τελειότητές της. Ένα συναρπαστικό ποδοσφαιρικό παιχνίδι μπορεί να λειτουργήσει όπως μια εξαιρετική ιστορία: να δημιουργήσει μοναδικά συναισθήματα στον φίλαθλο ή τον αναγνώστη, συναισθήματα διαχρονικά και πανανθρώπινα. Και αυτό από μόνο του είναι ανεκτίμητο. Επομένως, το ποδόσφαιρο όπως και η λογοτεχνία είναι δύο παιχνίδια που παίζονται με μια μπάλα και με λέξεις αντίστοιχα ενώ η αλληλεπίδρασή τους μπορεί να ωφελήσει πολλαπλά συντελεστές και αποδέκτες καθώς από τη στιγμή που το ποδόσφαιρο δίνει πάσα στη συγγραφή αυτή μπορεί να… σκοράρει!
Πηγές:
http://www.literature.gr/i-singrafi-skorari-tou-panagioti-kapou/
http://ajjuliani.com/how-to-analyze-literature-better-by-watching-football/
http://www.thinkfree.gr/%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CE%BC%CE%B5-%CE%B1%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%BC%CE%AE-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B7%CE%BB/
 |  |  |  |
